Bezpieczeństwo i higiena pracy to nie tylko obowiązek pracodawcy – to także prawo pracownika. W określonych sytuacjach każdy zatrudniony może legalnie odmówić wykonywania pracy, jeśli istnieje ryzyko dla jego zdrowia lub życia. Co istotne – nie musi czekać na zgodę przełożonego. W 2025 roku przepisy są jasne: ochrona życia i zdrowia ma pierwszeństwo przed obowiązkiem pracy.
Podstawa prawna
Prawo do powstrzymania się od pracy wynika bezpośrednio z:
1. Występuje zagrożenie dla życia lub zdrowia
Na przykład:
uszkodzony sprzęt elektryczny,
brak zabezpieczeń przy maszynach,
niezabezpieczone prace na wysokości,
praca w temperaturze ekstremalnej (upał, mróz),
kontakt z toksycznymi substancjami bez ochrony.
2. Zagrożenie dotyczy innej osoby
Jeśli życie lub zdrowie innego pracownika, klienta czy osoby trzeciej jest zagrożone – masz prawo interweniować i powstrzymać się od działań, które mogą to ryzyko zwiększyć.
3. Pracownik nie posiada wymaganych kwalifikacji lub środków ochrony
Brak przeszkolenia BHP, brak badań lekarskich, brak kasku, odzieży ochronnej czy maseczki – to przesłanki do natychmiastowego zaprzestania pracy.
Co trzeba zrobić, gdy odmawiasz pracy?
1. Zgłoś to przełożonemu – najlepiej na piśmie lub mailem (dla celów dowodowych).
2. Wyjaśnij, jakie zagrożenie zauważyłeś.
3. Zostań w miejscu pracy, jeśli to możliwe (chyba że zagraża Ci to fizycznie).
4. Nie ponosisz odpowiedzialności dyscyplinarnej ani finansowej.
Czy pracodawca może ukarać za przerwanie pracy?
Nie. Artykuł 210 § 3 Kodeksu pracy jasno mówi, że pracownik nie może ponieść żadnych negatywnych konsekwencji z tytułu powstrzymania się od pracy, jeśli występowało realne zagrożenie.
Powiadomienie PIP
W razie wątpliwości lub ignorowania zagrożeń przez pracodawcę – zgłoś sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy. W 2025 roku można to zrobić także anonimowo, online lub telefonicznie.
Przykłady z praktyki
Operator wózka widłowego: odmawia jazdy na nieserwisowanym sprzęcie z uszkodzonymi hamulcami.
Magazynier: przerywa pracę w nieklimatyzowanej hali, gdzie temperatura przekroczyła 36°C.
Budowlaniec: odmawia wejścia na rusztowanie bez zabezpieczenia przed upadkiem.
Pracownica sklepu: odmawia otwarcia punktu bez działającej wentylacji w 40-stopniowym upale.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Czy muszę mieć dowód na zagrożenie, żeby przestać pracować?
Nie musisz udowadniać zagrożenia. Wystarczy, że występuje uzasadniona obawa o zdrowie lub życie. Oczywiście – im więcej dokumentacji, tym lepiej (zdjęcie, film, świadek).
Czy mogę zostać zwolniony za przerwanie pracy?
Nie. Zwolnienie w takiej sytuacji byłoby nielegalne i może skutkować roszczeniem o przywrócenie do pracy oraz odszkodowaniem.
Czy muszę zostać w pracy po powstrzymaniu się od wykonywania obowiązków?
Tak, chyba że samo przebywanie w miejscu pracy stwarza zagrożenie. Wtedy masz prawo oddalić się, ale musisz to zgłosić pracodawcy.
Czy przerwa od pracy w związku z zagrożeniem jest płatna?
Tak. Za czas niewykonywania pracy z powodu zagrożenia zdrowia lub życia zachowujesz prawo do wynagrodzenia.
Co jeśli pracodawca nie reaguje na moje zgłoszenie?
Masz prawo: powiadomić służbę BHP, zawiadomić społecznego inspektora pracy, zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy.
Czy dotyczy to także osób na umowach cywilnoprawnych?
Osoby na umowach zlecenie czy B2B nie są chronione wprost przez Kodeks pracy, ale mogą powoływać się na ogólne zasady bezpieczeństwa, cywilne i karne przepisy o odpowiedzialności za zdrowie i życie.
W 2025 roku prawo pracy i przepisy BHP wciąż jasno chronią pracownika w sytuacjach zagrożenia. Masz prawo zadbać o swoje zdrowie – bez strachu przed karą czy zwolnieniem. Kluczowe: działaj spokojnie, poinformuj przełożonego i udokumentuj sytuację. Twoje bezpieczeństwo zawsze jest ważniejsze niż wynik pracy.
TOP
TOP
