Obowiązki pracodawcy wobec osób niepełnosprawnych w kontekście BHP

Zatrudnianie osób z niepełnosprawnością to nie tylko wyraz społecznej odpowiedzialności pracodawców, ale także działanie regulowane przez konkretne przepisy prawa. W 2025 roku nadal obowiązują szczegółowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), które mają na celu zapewnienie osobom niepełnosprawnym bezpiecznego i dostosowanego do ich możliwości środowiska pracy. Sprawdź, o czym należy pamiętać.

Zasady zatrudniania pracowników z orzeczoną niepełnosprawnością reguluje przede wszystkim:

• Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 z późn. zm.),
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1230),
• oraz akty wykonawcze i rozporządzenia dotyczące BHP.
   

Zatrudniając osobę z niepełnosprawnością, pracodawca ma obowiązek:
1. Dostosować stanowisko pracy

• Wyposażenie, urządzenia i narzędzia muszą być dostosowane do indywidualnych potrzeb pracownika (np. obniżenie blatu, odpowiednie oświetlenie, specjalistyczne oprogramowanie).
• Należy zapewnić swobodny dostęp do stanowiska oraz do sanitariatów.

2. Zadbać o ergonomię i bezpieczeństwo

• Należy unikać zadań przekraczających fizyczne lub psychiczne możliwości pracownika wynikające z rodzaju niepełnosprawności.
• Stanowisko powinno umożliwiać wykonywanie pracy w sposób komfortowy i bezpieczny, uwzględniając m.in. ograniczenia ruchowe lub sensoryczne.

3. Przeprowadzić specjalistyczne szkolenie BHP

• Osoba niepełnosprawna musi przejść szkolenie wstępne i okresowe BHP, dostosowane do jej możliwości percepcyjnych (np. proste materiały, możliwość asysty, tłumacz PJM).
• W szkoleniu należy uwzględnić ryzyka wynikające z niepełnosprawności oraz sposób ich minimalizacji.

4. Ustalić odpowiedni czas pracy

• Osoba z orzeczeniem o stopniu umiarkowanym lub znacznym może pracować maksymalnie 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, bez obniżenia wynagrodzenia.
• Zabronione jest zatrudnianie tych osób w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej, chyba że pracownik wyrazi pisemną zgodę i lekarz medycyny pracy wykluczy przeciwwskazania.
   

Każda osoba z niepełnosprawnością musi przed rozpoczęciem pracy przejść badania lekarskie z oceną zdolności do pracy na konkretnym stanowisku. Lekarz medycyny pracy powinien wziąć pod uwagę:

• rodzaj i stopień niepełnosprawności,
• środowisko pracy i warunki panujące na stanowisku,
• możliwość wystąpienia dodatkowych zagrożeń (np. hałas, stres, kontakt z chemikaliami).
   

Pracownicy z orzeczoną niepełnosprawnością mają prawo do:

• dodatkowej przerwy 15 minut wliczanej do czasu pracy (łącznie 30 minut przerwy dziennie),
• dodatkowego urlopu wypoczynkowego – 10 dni roboczych rocznie (dla osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności),
• zwolnienia z pracy na turnusy rehabilitacyjne, badania specjalistyczne, zabiegi lecznicze i usprawniające.
   

Warunki zatrudnienia osób z niepełnosprawnością mogą być kontrolowane przez:

• Państwową Inspekcję Pracy (PIP) – w zakresie zgodności z przepisami BHP,
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) – który także oferuje dofinansowania do wynagrodzeń, adaptacji stanowiska pracy i szkoleń.
   

---

Zatrudnianie osoby niepełnosprawnej to zadanie wymagające odpowiedniego przygotowania i świadomości przepisów prawa. Właściwe dostosowanie warunków pracy, przeszkolenie i troska o dobrostan pracownika są nie tylko obowiązkiem prawnym, ale także inwestycją w zgrany, lojalny i zmotywowany zespół.

---

Czy pracodawca musi informować PIP o zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej?

Nie ma obowiązku zgłaszania tego faktu do Państwowej Inspekcji Pracy, ale warunki pracy muszą być zgodne z przepisami BHP i dostosowane do stanu zdrowia pracownika. PIP może skontrolować stanowisko pracy na wniosek pracownika lub z urzędu.

Czy można zatrudnić osobę niepełnosprawną na umowę zlecenie?

Tak, można, ale należy pamiętać, że część uprawnień (np. skrócony czas pracy czy dodatkowe przerwy) obowiązuje tylko przy umowie o pracę. Umowy cywilnoprawne nie dają automatycznie tych przywilejów – trzeba je ustalić indywidualnie.

Czy każda osoba z niepełnosprawnością pracuje krócej?

Nie. Skrócony czas pracy (7 godzin dziennie, 35 tygodniowo) dotyczy tylko osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, chyba że lekarz wyrazi zgodę na pracę w pełnym wymiarze.

Jakie dokumenty potwierdzają niepełnosprawność pracownika?

Najczęściej: orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności lub ZUS, zawierające stopień i przyczynę niepełnosprawności.

Czy trzeba dostosować stanowisko pracy, jeśli osoba niepełnosprawna tego nie wymaga?

Jeśli pracownik nie zgłasza potrzeby zmian, a lekarz medycyny pracy nie wskazuje przeciwwskazań – nie ma obowiązku dostosowywania. Natomiast pracodawca nadal musi zapewnić ergonomiczne i bezpieczne warunki pracy.

Czy osoba niepełnosprawna może pracować w nocy lub nadgodzinach?

Zasadniczo nie, chyba że:

• pracownik sam złoży pisemny wniosek o zgodę,
• oraz lekarz medycyny pracy nie stwierdzi przeciwwskazań.

Czy są jakieś dotacje na zatrudnienie osoby niepełnosprawnej?

Tak – PFRON oferuje dofinansowanie do wynagrodzenia, przystosowania stanowiska pracy, zakupu sprzętu czy szkoleń. Pracodawca musi spełnić określone warunki formalne i złożyć odpowiedni wniosek.

Jak często trzeba szkolić osoby niepełnosprawne z zakresu BHP?

Tak jak innych pracowników – zgodnie z harmonogramem szkoleń (wstępne przed dopuszczeniem do pracy, a potem okresowe). Szkolenia powinny być dostosowane do możliwości poznawczych i fizycznych pracownika.

---

Przykładowe wzory dokumentów oceny ryzyka zawodowego, instrukcji BHP i szkoleń BHP:

---